Ekscentryczna siostra popkultura

Autor tesktu: Wojciech Kułaga

Walory edukacyjne dla młodzieży powiązane z wpływem muzyki i kultury popularnej były kwestią sporną w latach 70. i 80. XX wieku. Krytycy początkowo twierdzili, że muzyka popularna zaburza wartości i ideały zgodne z muzyką poważną. Redukowali oni wartość popu wyłącznie do socjokulturowych walorów. Niemniej jednak wiele z nich podjęło próbę przeanalizowania utworów pod względem estetycznym i muzycznym – na przykład Roger Scruton. Stwierdził on, że we współczesnych utworach syntezatorowy beat i popisy perkusyjne „atakują” odbiorcę i wręcz zniewalają go. Analizy muzyczne, rytmiczność, wyszukane formy oraz interpretacje tekstowe ukazały, iż muzyka popularna posiada wartości dodane, estetyczne i społeczne, które odpowiadają potrzebom estetycznym i rozrywkowym społeczeństwa. Przykładem może być zespół Pink Floyd, którego – według krytyków – wyróżniają „rozbudowane kompozycje nawet z orkiestrą symfoniczną i chórami, efektami nowych brzmień (w tym klasterów), oryginalnymi zestawami perkusji”. Potencjał tekstów tworzonych w nurcie muzyki popularnej, wieloznaczność oraz otwartość pozwalają na różne sposoby analizowania i odczytywania muzyki przez młodzież. Nabierają więc one walorów pedagogicznych.

Negatywnym aspektem jest to, że kultura popularna i społeczeństwo ponowoczesne stały się dogłębnie zmediatyzowane, natomiast współczesne media przekształciły się w najważniejszy obszar wymiany znaczeń międzyludzkich. Nieodłącznym atrybutem kultury popularnej stała się reklama, która determinuje treści, formy i ideologię. W związku z tym, że kultura popularna jest mocno skorelowana z mediami, nabrała ona charakteru ekonomicznego w wyniku czego produkty kulturalne przeistoczyły się zgodnie z zasadami funkcjonowania rynku – mało wkładu, dużo zysku. Uzyskane dochody są niekiedy ważniejsze niż sama wartość artystyczna, a także poziom intelektualny dzieła.

Kultura popularna stanowi również łatwiejszą w odbiorze alternatywę do kultury wysokiej. W związku z tym większość produktów kulturowych działa manipulująco na odbiorcę, ponieważ kultura popularna jest nastawiona na prostotę oraz ilość, a nie na jakość. Z racji tego, że popkultura rozwinęła się w zróżnicowanym społeczeństwie i analogicznie skierowana jest do zróżnicowanego adresata, rzadko porusza tematykę poważną i złożoną. Ma służyć relaksowi, a pomaga przy tym prosta i łatwa forma. Odbiorca nie powinien się głowić nad sensem produktów kultury popularnej, a od razu widzieć ich interpretację i szczegóły. Patrząc jednak na ogół negatywów, największym z nich jest powiązanie kultury z zasadami funkcjonowania rynku, skomercjalizowanie jej i nastawienie na zysk, co jest nawiązaniem do kultury masowej.

Z drugiej strony popkultura stała się spoiwem, które łączy ludzi na całym świecie w myśl istnienia różnorodnych odbiorców, indywidualizmu i globalnego porozumienia. Bazuje na wielowymiarowości, wieloaspektowości i niejednolitości świata, kultury oraz ludzi. Zrywa z szablonami oraz stereotypami, toteż termin indywidualność jest kluczowy dla funkcjonowania i zrozumienia popkultury. Kultura popularna zaczęła również podnosić świadomość społeczną przez wyeksponowanie problemów globalnych, które przeniknęły do sztuki.

Człowiek ma obecnie kulturę w zasięgu ręki – zmediatyzowanie jest zarówno wadą jak i zaletą. Dostępność kultury popularnej pozwala na codzienne uczestnictwo i „konsumowanie” dóbr kulturalnych przez Internet, w przestrzeni publicznej, cyfrowo bądź analogowo. Kulturę popularną cechuje aktywność, dynamizm i aktywizacja odbiorców. Każdy może stać się nadawcą, artystą czy kreatorem. Granica między odbiorcą a twórcą jest bardzo płynna.

Współcześnie nastąpiła demokratyzacja dostępu do sztuki, reprodukcja stała się podłożem kultury masowej, a nie mechanizmem niszczącym kulturę. Za sprawą demokratyzacji dostępu miliony ludzi na całym świecie mogą mieć dostęp do muzyki, obrazów czy występów. Dostęp do kultury i zasady jej funkcjonowania przestały być jasno określone podług wyznaczonych zasad. Kultura stała się wolna, a jej funkcjonowanie uzależnione od odbiorców.

Popkultura jest ekscentryczną siostrą kultury masowej. Zdominowała ona niemal każdy aspekt naszego życia. Zmieniła postrzeganie muzyki i kultury, nadała im indywidualnego wymiaru i zrewolucjonizowała brzmienia, przyczyniając się do powstania muzyki popularnej. Zaczęła słuchać ludzi, kierować się modą i gustem społecznym. Pomimo tego, że ma wady i można zarzucić jej nadmierną chęć zysku kosztem produktów kulturalnych, nie jest egoistką – aktywizuje odbiorców i zmienia ich w „tworzywo” kultury. Tym samym należy pamiętać o słowach Ryszarda Kapuścińskiego: „Człowiek tworzy kulturę, mieszka w niej, nosi ją w sobie. Człowiek jest kulturą”. A kultura jest człowiekiem.